Sprawy osób, które zwarły kredyt lub pożyczkę we franku szwajcarskim (roszczenia Frankowiczów)

W okresie między 2006 r. 2008 r. działające na polskim rynku bankowym instytucje kredytowe udzielały środków finansowych na podstawie umów o kredyt i pożyczkę indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej, najczęściej do franka szwajcarskiego. W przypadku umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej zobowiązanie kredytobiorcy określone jest w walucie polskiej, zaś sama spłata kredytu odbywa się przy zastosowaniu kursu waluty obcej wskazanego w tabeli kursowej bank. W przypadku umowy o kredyt denominowany do waluty obcej zobowiązanie kredytobiorcy wprost określone jest w walucie obcej, przy czym spłata kredytu następuje w walucie polskiej przy zastosowaniu kursów wskazanych w tabeli kursowej banku. Mówiąc inaczej, kredyt indeksowany jest kredytem złotówkowym, zaś kredyt denominowany kredytem określonym w walucie obcej. Przy czym w przypadku obydwu produktów wysokość spłaty kredytu uzależniona jest od wartości waluty obcej wskazanej w tabeli kursowej banku obowiązującej w chwili spłaty danej raty. Aktualne orzecznictwo sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego zrównuje sytuację prawną osób, które zawarły umowę kredytu indeksowanego z sytuacją prawną osób, które zawarły umowę kredytu denominowanego. Osoby takie nazywane są potocznie Frankowiczami.

Frankowicze mogą skorzystać z dwóch alternatywnych roszczeń:

1.Roszczenie o unieważnienie umowy oraz żądanie zwrotu wszystkich środków przekazanych na rzecz Banku:

Pierwszym z roszczeń jest roszczenie o stwierdzenie przez Sąd nieważności umowy o kredyt oraz żądanie zwrotu przekazanych na rzecz banku środków finansowych. W takim przypadku po prawomocnym rozstrzygnięciu Sądu kredytobiorca nie jest zobowiązany do dalszej spłaty kredytu, albowiem orzeczenie Sądu rozstrzyga spór co do ważności umowy. Ważne w tym przypadku jest to, iż kredytobiorca może żądać zwrotu środków finansowych przekazanych na rzecz banku jedynie za ostatnie 10 lat. Roszczenia majątkowe ulegają bowiem przedawnieniu z upływem terminów wskazanych w ustawie kodeks cywilny. W przypadku kredytobiorców okres ten wynosi co do zasady lat 10.

2. Roszczenie o przewalutowanie („odfrankowienie”) umowy oraz żądanie zwrotu nadpłaconych na rzecz banku świadczeń:

Uwzględnienie przez Sąd drugiego z roszczeń powoduje, iż umowa o kredyt trwa między stronami w dalszym ciągu, jednakże kredytobiorca nie jest zobowiązany do spłaty kredytu przy zastosowaniu mechanizmu indeksacji, czy też denominacji do waluty obcej. Kredytobiorca dalej spłaca kredyt tak jakby od początku (od daty jego zawarcia) był kredytem złotówkowym. Przy czym w mocy pozostają wszystkie pozostałe warunki umowy, takie jak wysokość marży banku, oprocentowanie stawką LIBOR, okres kredytowania itp. Powyższe powoduje, iż ryzyko kursowe jakie wiązało się ze zmianami (głównie wzrostem) waluty obcej względem złotego całkowicie odpada. Kredytobiorca może odzyskać również wszystkie nadpłaty jakie dokonał na rzecz banku w związku ze spłatą kredytu w wyższej wysokości. Kredytobiorca spłacając bowiem kredyt przy zastosowaniu mechanizmu indeksacji lub denominacji uiszczał na rzecz kredytodawcy większe kwoty (co wynikało głównie ze wzrostu kursu waluty obcej w stosunku do jej wartości z daty zawarcia umowy oraz spreadu walutowego), względem tego co spłacałby gdyby umowa była umową złotówką od początku. Tak samo jak w przypadku roszczenia o unieważnienie umowy, kredytobiorca może żądać zwrotu nadpłaty dokonanej w ostatnich 10 latach. Nadpłaty dokonane we wcześniejszych okresach uległy bowiem przedawnieniu.

Warunki skorzystania przez Frankowiczów z roszczeń o unieważnienie umowy lub jej przewalutowanie:

Pierwszym z warunków skorzystania z opisanych powyżej roszczeń jest konsumencki charakter zawartej umowy o kredyt lub pożyczkę. Konsumentem jest bowiem jedynie osoba, która zawarła umowę na cele niezwiązane bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Przy czym sama okoliczność prowadzenia przez daną osobę działalności gospodarczej (czy to w formie indywidualnej działalności gospodarczej podlegającej wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, czy też w formie spółki osobowej, kapitałowej, cywilnej) nie przesądza o braku konsumenckiego charakteru umowy o kredyt. Chodzi bowiem jedynie o sytuację, gdy środki finansowe pochodzące z kredytu lub pożyczki przeznaczone były bezpośrednio na prowadzenie działalności gospodarczej lub zawodowej. W takim przypadku osoba nie jest uważana za konsumenta i nie może skorzystać z roszczeń o unieważnienie umowy lub jej przewalutowanie („odfrankowienie”).

Drugim warunkiem skorzystania z roszczeń o unieważnienie umowy lub jej przewalutowanie jest rażące naruszenie interesów kredytobiorcy oraz naruszenie dobrych obyczajów przez postanowienia umowy o kredyt lub pożyczkę. Postanowienia takie nazywane są przez kodeks cywilny klauzulami abuzywnymi. W przypadku umów denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej, naruszenie takie następuje poprzez pozostawienie kredytodawcy całkowitej swobody w sposobie ustalania tabeli kursowej określającej wartość waluty obcej przy zastosowaniu, której spłacany jest kredyt. Umowy o kredyt denominowane lub indeksowane do waluty obcej nie określają bowiem jasnych kryteriów, którymi bank winien kierować się przy ustalaniu wartości waluty obcej wskazanej w tabeli kursowej. Wartość ta ma natomiast bezpośrednie znaczenie dla konsumenta albowiem wpływa na wysokość jego faktycznego zobowiązania. Tym samym bank w sposób całkowicie nieuzasadniony uprawniony jest do dowolnego kształtowania wysokości zobowiązania kredytobiorcy. Tylko i wyłącznie od woli kredytodawcy zależy jaką ratę uiści kredytobiorca. Bank może wybrać dowolne kryteria ustalania kurów i ma możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla konsumentów dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe ze względu na brak oparcia zasad ustalania kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria. Taki sposób ukształtowania warunków umowy o kredyt lub pożyczę powoduje, że postawienia te są abuzywne, a zatem naruszające rażąco interesy konsumenta i dobre obyczaje.

Trzecim warunkiem skorzystania z roszczeń o unieważnienie umowy lub jej przewalutowanie jest brak indywidualnego ustalania warunków umowy o kredyt w czasie jego zawierania. Przy czym nie każda zmiana projektu umowy na wniosek czy z inicjatywy konsumenta oznacza, że była ona ustalana w drodze negocjacji. Chodzi jedynie o sytuacje, w której  konsument miał świadomość sposobu ustalania kursów waluty obcej przez bank oraz faktycznie negocjował zapisany w umowie sposób ustalania wartości waluty obcej, po której spłacany będzie kredyt. W praktyce ustalenia takie zdarzają się niezmiernie rzadko. Banki korzystają bowiem ze wzorców umownych, a zatem gotowych przygotowanych produktów, które nie podlegają zmianom ani negocjacjom. Konsument może jedynie negocjować wysokość marży banku, czy okres kredytowania, nie ma natomiast realnego wpływu na poszczególne zapisy umowne, w tym w szczególności postanowienia dotyczące sposobu ustalania kursów walut obcych.

Jak przygotować się do sprawy:

Osoby zainteresowane zainicjowaniem postępowania sądowego przeciwko bankowi winne zgromadzić dokumentację związaną z zawarciem umowy, w tym w szczególności umowę o kredyt wraz z załącznikami oraz wszystkie podpisane aneksy do umowy jeśli takie były sporządzane. Ponadto konieczne jest wystąpienie do banku o wydanie zaświadczenia dotyczącego historii spłaty kredytu w PLN od początku zawarcia umowy do dnia wydania zaświadczenia oraz historii oprocentowania kredytu lub pożyczki. Zaświadczenia te są niezbędne do oszacowania wysokości nadpłaty dokonanej przez kredytobiorców w przypadku występowania z roszczeniem o przewalutowanie („odfrankowienie”) kredytu lub pożyczki.

Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03 października 2019 r., C-260/18:

Szczególne znaczenie w sprawach roszczeń, osób które zawarły umowę o kredyt lub pożyczkę denominowaną lub indeksowaną do waluty obcej ma orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, z dnia 03 października 2019 r., sygn. C-260/18, w sprawie pytania prejudycjalnego skierowanego do niego przez Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny, sygn. akt XXV C 1255/17, w sprawie Państwa Dziubak. W orzeczeniu tym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zaaprobował możność unieważnienia umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Jak wskazano w uzasadnieniu orzeczenia „(…) nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy”.

Jeśli zawarłeś umowę o kredyt lub pożyczkę denominowaną lub indeksowaną do waluty obcej zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Adwokacką Adwokata Tomasza Borowca. Nasi prawnicy pomogą Ci zinterpretować zawartą umowę oraz ocenić czy kwalifikuje się ona na skierowanie sprawy na drogę sądową. Pomożemy Ci również ustalić wysokość przysługującego Ci roszczenia oraz określimy szczegółowo poszczególne kroki prawne w sprawie.