Prawo spadkowe

Śmierć osoby najbliższej wymaga uporządkowania jej spraw majątkowych. Sytuacja ekonomiczna naszych najbliższych po ich śmierci oddziałuje bowiem bezpośrednio na naszą sferę finansową. Zgodnie z treścią przepisu art. 924 Kodeksu Cywilnego otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Konsekwencją powyższego jest przejście praw, ale również obowiązków, na spadkobierców w powyższej dacie. Już wówczas spadkobiercy (osoby dziedziczące po zmarłym) ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe, a zatem za zobowiązania zaciągnięte za życia spadkodawcy. Często zdarza się, iż spadkobiercy nie mają pełnej wiedzy co wchodzi w skład spadku po spadkodawcy lub też jakie długi wiążą się ze spadkiem. Nie wiedzą wówczas jak winni się zachować i prezentują bierną postawę. Jeśli potrzebujesz pomocy w uregulowaniu spraw po zmarłych Kancelaria Adwokacka Adwokata Tomasza Borowca pomoże Ci przeprowadzić wszystkie czynności mające na celu objęcie praw do spadku po zmarłym lub zmierzające do uniknięcia odpowiedzialności za długi spadkowe. Pomożemy Ci również uregulować własne sprawy majątkowe na wypadek śmierci, tak by wyłączyć lub ograniczyć ewentualne spory między spadkobiercami. Działania podjęte przez prawników z naszej Kancelarii obejmują analizę stanu sprawy przez pryzmat pięciu podstawowych aspektów:

Powołanie do dziedziczenia:

W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie kręgu spadkobierców dziedziczących po zmarłym – a zatem ustalenie, czy dana osoba jest spadkobiercą, czy nie. Tytułem do dziedziczenia po innej osobie może być testament albo ustawa (przepisy art. 931 i następne Kodeksu Cywilnego). Testament jest rozporządzeniem na wypadek śmierci, sporządzonym przez spadkodawcę za życia. W rozporządzeniu takim spadkodawca co do zasady wskazuje osoby, które mają po nim dziedziczyć i proporcję w jakiej ma to następować. W przypadku braku testamentu, o tym kto jest spadkobiercą decydują przepisy ustawy. Tym samym to testament w pierwszej kolejności rozstrzyga o kwestii osób dziedziczących po spadkodawcy, a dopiero w przypadku jego braku, do dziedziczenia dochodzi z mocy ustawy. Zgodnie z przepisem art. 931 § 1 Kodeksu Cywilnego „W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku”. Stosownie zaś do treści przepisu art. 932 § 1 Kodeksu Cywilnego „W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice”. Dalsze przepisy Kodeksu Cywilnego szczegółowo precyzują kolejność dziedziczenia ustawowego przez rodzinę spadkodawcy, oraz przez Skarb Państwa lub gminę, w sytuacji gdyby takiej rodziny nie było.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku:

Osoba, która powołana jest do dziedziczenia z mocy ustawy lub z mocy testamentu uprawniona jest do podjęcia decyzji co do chęci objęcia spadku. Powyższą decyzję może podjąć w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule dziedziczenia. W przypadku ustawy, najczęściej będzie to dzień dowiedzenia się o śmierci osoby najbliższej. W przypadku powołania na podstawie testamentu dzień, w którym testament takiej osobie został ujawniony. Osoba powołana do spadku (na podstawie testamentu lub ustawy) może przyjąć spadek wprost (ponosić pełną odpowiedzialność za długi spadkowe), przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (odpowiadać za długi spadkowe tylko do wysokości wartości czynnej spadku), lub odrzucić spadek (nie ponosić odpowiedzialności za długi spadkowe, ale również nie obejmować majątku spadowego). W przypadku braku złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule dziedziczenia ustawodawca przyjmuje, że spadkobierca spadek przyjął. Przy czym jeśli otwarcie spadku (śmierć spadkodawcy) nastąpiła po 18 października 2015 r. spadek zostaje przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza, jeśli zaś przed powyższą datą spadek zostaje przyjęty wprost. Uchybienie powyższego terminu nie wyłącza definitywnie możliwości odrzucenia spadku. Często zdarza się bowiem, iż osoby najbliższe nie mając wiedzy o długach spadkowych nie składają żadnego z oświadczeń w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku. Z czasem okazuje się jednak, że spadkodawca posiadał liczne zadłużenie. Ustawodawca przewidział możliwość uchylenia się od skutków prawnych złożenia lub nie złożenia żadnego oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku jeśli spadkobierca pozostawał pod wpływem błędu lub groźby.

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku:

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, często nazywane postępowaniem o stwierdzenie praw do spadku, toczy się przed Sądem Rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy (zmarłego). Wraz z wnioskiem należy uiścić opłatę sądową w wysokości 100 zł od każdego ze spadkodawców. Postępowanie takie może zostać przeprowadzone również przed notariuszem. W takim jednak przypadku konieczna jest osobista obecność wszystkich spadkobierców u notariusza oraz zgodne ich działanie. W postępowaniu ustala się tylko i wyłącznie kto dziedziczy po spadkodawcy oraz w jakim udziale (np. Sąd stwierdzi, iż „spadek po Janie Kowalskim z mocy ustawy nabyła żona Anna Kowalska oraz syn Jakub Kowalski w udziale po ½ części każdy”). Nie dokonuje się natomiast podziału poszczególnych składników majątkowych między spadkobiercami. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku Sąd bada zarzuty dotyczące ważności testamentu lub testamentów przedłożonych przez strony, jak również kwestię skuteczności złożonych oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, lub oświadczeń o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia żadnego oświadczenia.

Dział spadku:

Po przeprowadzeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku i uzyskaniu orzeczenia Sądowego lub aktu notarialnego (aktu poświadczenia dziedziczenia) możliwe jest dopiero przeprowadzenie podziału poszczególnych składników majątkowych między spadkobiercami. Wniosek o dział spadku kieruje się do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy. Wraz z wnioskiem należy uiścić opłatę sądową w wysokości 500 zł, jeśli zaś wniosek przewiduje zgodny podział spadku w wysokości 300 zł. W postępowaniu tym Sąd ustala jakie prawa majątkowe należały do spadkodawcy w dacie otwarcia po nim spadku, jaką mają wartość oraz komu zostaną przyznane. Przedmiotem postępowania nie są natomiast kwestie związane z długami (Sąd nie dzieli długów, a jedynie aktywa). W ramach powyższego postępowania często dochodzi do sporów na tle wartości poszczególnych składników majątkowych oraz tego komu mają zostać przyznane. Często konieczne jest podjęcie licznych działań zmierzających do ujawnienia wszystkich składników majątkowych. W ramach postępowania o dział spadku dopuszczalne jest również zaliczenie darowizn dokonanych za życia przez spadkodawcę.

Roszczenie o zachowek:

Zachowek jest instytucją mającą na celu zagwarantowanie minimalnego prawa do majątku spadkodawcy na rzecz osoby najbliższej dla spadkodawcy, a wymienionej w treści przepisu art. 991 § 1 Kodeksu Cywilnego. Do osób tych należą: zstępni (np. dzieci, wnuki), małżonek oraz rodzice spadkodawcy, pod warunkiem że byliby oni powołani do spadku z ustawy. Zachowek nie należy się więc innym bliskim osobom dla spadkodawcy, którzy nie zostali wymienieni powyżej (np. rodzeństwu). Zachowek ma charakter pieniężny co oznacza, że osoba do niego uprawniona nie może żądać wydania poszczególnego składnika majątkowego należącego do spadkodawcy, a jedynie zapłaty określonej kwoty środków finansowych. Podstawą do ustalenia wysokości zachowku jest wartość czynna spadku, a zatem suma aktywów pomniejszona o długi spadkowe. Kwota ta ulega pomnożeniu przez udział spadkowy, który przypadałby uprawnionemu do zachowku gdyby dziedziczył na podstawie ustawy oraz przez liczbę 2/3 (w przypadku osób trwale niezdolnych do pracy lub małoletnich w chwili otwarcia spadku) lub ½ (w przypadku pozostałych osób). W przypadku gdy spadkobierca nie otrzymał składników majątkowych stanowiących równowartość przysługującego mu zachowku bądź w drodze powołania do dziedziczenia, bądź w drodze darowizny poczynionej za życia przez spadkodawcę, bądź w formie zapisu może żądać od spadkobierców zapłaty zachowku. Spadkodawca sporządzając testament jest uprawniony do pozbawienia poszczególnych osób prawa do zachowku. Może to uczynić jedynie w przypadku wystąpienia ściśle określonych sytuacji.

Czynności wykonywane przez Adwokatów w Kancelarii Adwokackiej Adwokata Tomasza Borowca z zakresu prawa spadkowego obejmują w szczególności:

• prowadzenie spraw sądowych o przyjęcie lub odrzucenie spadku, o stwierdzenie nabycia spadku, o dział spadku, o zachowek, o uznanie za niegodnego dziedziczenia – zarówno na etapie postępowania przed Sądem I instancji, Sądem II instancji, jak i Sądem Najwyższym,
• pomoc w sporządzaniu testamentu w najszerszym stopniu uwzględniającego wolę spadkodawcy, tak by wyłączyć lub ograniczyć ewentualne przyszłe spory między spadkobiercami na tle majątku po zmarłym,
• sporządzanie projektów umów o zrzeczeniu się dziedziczenia między spadkodawcą, a spadkobiercą ustawowym,
• prowadzenie negocjacji ze spadkobiercami, co do ugodowego sposobu uregulowania spraw majątkowych po zmarłym spadkodawcy.